MBA در خارج از کشور قدمتی حدودا" 80 ساله دارد و به نظر میرسد که در Wharton Business School وابسته به دانشگاه پنسیلوانیا متولد شده باشد. گسترش سریع این رشته در سالهای دهه 60 و 70 میلادی منجر به این شد که در ایران نیز در دهه 70 میلادی مرکزی تحت عنوان ICMS و با همکاری دانشگاه هاروارد راه اندازی شود که بعد از انقلاب منحل گردید. این مرکز علیرغم اینکه تنها دو دوره فارغ التحصیل ارائه کرد لیکن نوستالژی ناشی از آن هنوز در اذهان بخشهای مدیریتی برجسته کشور باقی است.
دومین گام در این راستا توسط سازمان مدیریت صنعتی برداشته شد که در اواخر دهه 60 شمسی اقدام به راهاندازی دوره مدیریت اجرایی Executive MBA نمود لیکن به دلیل عدم تبلیغات مناسب و نیز شرایط دشوار ورود جای چندانی در میان فارغ التحصیلان جدید باز نکرد. سرانجام در اول دهه 80 شمسی دانشگاه صنعتی شریف به اتکای وجهه منحصر به فرد خود اقدام به راه اندازی این رشته با توجه به نیاز شدید کشور نمود. علیرغم این تلاشها، هنوز تا رسیدن به کشورهای توسعه یافته و حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه راه درازی در پیش رو داریم. MBA امروزه یکی از معیارهای رشد کشورها محسوب میشود.
دوره کارشناسی ارشد مدیریت ( MBA ) به منظور پرورش مدیران کارآمد برای اداره سازمانهای اقتصادی - اجتماعی، تولیدی و خدماتی طراحی شده است. هدف این دوره پذیرش فارغ التحصیلان دورههای کارشناسی در رشتههای مختلف به خصوص رشتههای فنی و مهندسی و پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینههای ذیل انجام وظیفه نمایند:
افرادی که در این دوره پذیرفته میشوند، حداقل دوره کارشناسی را در یکی از رشتههای دانشگاهی گذارنده و با حوزه تخصصی دوره کارشناسی آشنائی پیدا کردهاند. این افراد پس از فراگرفتن دانش مدیریت و تمرین مهارتهای مدیریتی در این دوره ( مدیریت سازمان ) ، نیروهای ارزندهای خواهند شد که میتوانند با ترکیب دانش تخصصی و مدیریتی خود در جهت تحقق هدفهای بالا نقش مهمی در بهبود مدیریت جامعه ایفا نمایند.
فارغ التحصیلان این دوره با فراگیری دانش و فنون مدیریت قادر خواهند بود در زمینههای ذیل فعالیت نمایند:
توسعه کشور و ارتقاء استاندارد زندگی در آن مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمانهای اقتصادی و اجتماعی است. با بهبود مدیریت است که میتوان بهرهوری را افزایش داد و از ظرفیتها و امکانات موجود، کالا و خدمات بیشتری را تولید نمود و ظرفیتهای زیادتری را بوجود آورد.
بهبود مدیریت نیز مستلزم آگاهی و تسلط به دانش مدیریت است. امروزه مدیریت به عنوان یکی از شاخههای معرفت بشری پیشرفت زیادی نموده است و آموزش و تحقیق در زمینه آن گسترش فراوانی یافته است. باتوجه به اهمیت مدیریت در رشد و ارتقاء سازمانها و جوامع، نظامهای آموزش عالی کشورها آموزش و تحقیق در حوزه مدیریت را از نظر کیفی و کمی به سرعت توسعه دادهاند.
یکی از زمینههای بارز توسعه آموزش مدیریت ایجاد رشته کارشناسی ارشد مدیریت ( MBA ) درکشورهای مختلف جهان است. این رشته به سرعت نخست در امریکا و کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای در حال توسعه، گسترش یافته است.
فارغ التحصیلان دورههای کارشناسی و مخصوصاً فارغ التحصیلان دورههای فنی ومهندسی وارد این دوره شده و دریک آموزش فشرده و پرکار به فراگیری دانش و فنون مدیریت میپردازند. ترکیب دانش تخصصی دوره کارشناسی و آگاهی و تسلط به دانش و فنون مدیریت در دوره کارشناسی ارشد، از فارغ التحصیلان این دوره مدیران کارآمد و مؤثری میسازد که درافزایش کارآئی و رشد سازمانهای اقتصادی - اجتماعی تاثیر بسزایی دارند. به خاطر کسب همین توانائیهاست که در سه دهه اخیر دورههای MBA درکشورهای مختلف جهان به سرعت گسترش یافته و تنها در کشور آمریکا حدود 700 موسسه آموزش عالی این دوره را ارائه میدهند.
رشته مدیریت کسب و کار MBA در دانشگاه پیام نور از سال 1395به صورت 5 گرایش ارائه گردید. در زیر مختصری در مورد هر گرایش بیان شده است:
(دو گرایش فناوری و عملیات زنجیره تامین در نوبت نوزدهم 1397 به گرایشهای رشته مدیریت کسب و کار اضافه گردید)
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم، روشها و نظریات موجود در زمینه شکلگیری و اجرای برنامههای استراتژیک و مدیریت تحول استراتژیک و تغییرات ساختاری در سازمانها آشنا میشوند. علاوه بر آن دانشجویان با تجربیات برنامهریزی استراتژیک در کشور و مسائل و مشکلاتی که سازمانها در عمل با آن مواجهه میشوند و نحوه برخورد با آن مسائل آشنا میگردند. دانشجویان در این گرایش میتوانند از برخی دروس اختیاری که برای ارتقا توانایی آنها در مدیریت تحولات استراتژیک مفید است و توسط این گرایش یا گرایشات دیگر ارائه میشوند، استفاده نمایند.
در این گرایش دانشجویان با اصول، مفاهیم و روشهای بازاریابی و بازارشناسی آشنا میشوند. همچنین ضمن بررسی فرایند بازاریابی و فروش در سطح بنگاههای اقتصادی، مباحثی چون استراتژی بازاریابی، مدیریت تحقیقات بازار و مدیریت تبلیغات مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. نظر به تحولات سریع بازار، گسترش بازار جهانی و درنتیجه ضرورت حضور در بازارهای بینالمللی، آشنایی دانشجویان با مسائل مربوط به بازاریابی و تجارت بینالملل از اهمیت ویژهای برخوردار است که در طرح سیلابس دروس این گرایش بدان توجه ویژهای شدهاست. با توجه به ارتباط تنگاتنگ این گرایش با گرایشهای استراتژی، مدیریت عملیات و سیستمهای اطلاعاتی اخذ دروسی از گرایشهای مذکور به عنوان دروس اختیاری به دانشجویان توصیه میشود.
گرایش «رفتار سازمانی و منابع انسانی» ترکیبی از علوم انسانی و دروس تخصصیای میباشد برای خلق یک برنامه منظم که بر چگونگی توسعه مسائل انسانی، چگونگی رفتار انسانها در یک گروه کوچک و یا سازمان و چگونگی عملکرد سازمانها متمرکز میباشد.
دروس پایه این برنامه مبتنی بر ساخت مهارتهای شغلی برای تحول سازمان، فرایندهای سازمانی و رفتار سازمانی است. دانشجویانی که در این گرایش به تحصیل میپردازند بهعلاوه میتوانند در تعدادی از موضوعات ذیل دروسی را اخذ نمایند:
مدیریت منابع انسانی
روانشناسی و روابط انسانی
رهبری و سازماندهی گروهها
ساختار قدرت در سازمانها
تصمیمگیری
فرهنگ سازمانی
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم و انواع سیستمهای اطلاعاتی، روابط آنها و نیز نحوه پشتیبانی هرکدام از انواع سیستمهای اطلاعاتی از مدیران در سطوح مختلف سازمان آشنا میشوند. همچنین دانشجویان ضمن انجام پروژههای عملی با روشهای طراحی و پیادهسازی این سیستمها، موانع و مشکلات موجود در راه پیادهسازی آنها و روشهای حل این مشکلات آشنا خواهند شد. دانشجویان در این گرایش میتوانند از برخی دروس اختیاری که برای ارتقای شناخت آنها از مفاهیم سازمانی و حوزههای مختلف مدیریت سازمان مفید است و توسط گرایشات دیگر ارائه میشوند، استفاده نمایند.
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم، روشها و نظریات موجود در زمینه مدیریت مالی بنگاهها آشنا میشوند. بدین منظور مدیریت مالی بنگاه شامل ارزیابی سرمایهگذاریها، مدیریت سرمایه در گردش و منابع تأمین مالی کوتاهمدت و نیز مدیریت ترکیب داراییها و منابع تأمین مالی بلند مدت به عنوان پایههای اصلی مدیریت مالی آموزش داده میشود. سپس دانشجویان میتوانند متناسب با علاقه خود و امکانات دانشکده دروسی در زمینههای ارزشگذاری اوراق بهادار، سرمایهگذاری در مستغلات، مدیریت مالی بینالملل، مدیریت بانکهای تجاری و مهندسی مالی انتخاب نمایند. از افرادی که در این گرایش تحصیل کنند انتظار میرود، کمکهای شایانی به مدیریت مالی بنگاههای اقتصادی و به خصوص مؤسسات مالی و سرمایهگذاری ارائه نمایند.
این گرایش به مفاهیم، روش ها و نظریه های موجود در زمینه مدیریت فناوری به عنوان یکی از عوامل اساسی خلق ثروت می پردازد. در این گرایش به سیستم های مدیریتی که به ایجاد، کسب و استفاده از فناوری کمک می کنند، پرداخته می شود. همچنین وظایف اصلی مدیریت فناوری در سطح بنگاه و دانش مورد نیاز در سطح فرابنگاه بحث می شود. در سطح بنگاه مواردی چون شناسایی و ارزیابی فناوری، برنامه ریزی فناوری، اکتساب فناوری (شامل توسعه درون زا، انتقال دانش و فناوری و همکاری های مشترک در زمینه توسعه فناوری)، بهره برداری و محافظت از فناوری در زمره موضوع های اصلی قرار می گیرند. در سطح فرابنگاه نیز به مواردی مانند سیاست گذاری علم و فناوری، تحولات فناورانه و نظام ملی نوآوری پرداخته می شود.
هدف از این گرایش آشنایی دانشجویان با مفاهیم، موضوعات و مسایل مدیریت عملیات و زنجیره تأمین است. دست آورد تحلیل، طراحی و برنامه ریزی عملیات و زنجیره تأمین، تطابق نیازهای متقاضیان کالا و یا خدمات با منابع، تونمندی ها و فرایندهای یک سازمان و یا شبکه ای از سازمان ها است. به این منظور می بایست مجموعه ای از مفاهیم، قواعد و روشهای هم خوان را از سطوح کلان و راهبردی تا سطوح خرد و اجرایی به کار گرفت. بنابراین در این گرایش درس هایی ارایه می شود که مقدمات ایجاد چنین قابلیتی را برای دانشجویان فراهم کند. در این گرایش موضوع هایی مانند استراتژی عملیات، مدیریت استراتژیک زنجیره تأمین، طراحی و تحلیل سیستم های تولیدی، مدیریت موجودی و انبار، لجستیک، مدیریت ریسک و ارتباط با تأمین کنندگان مطرح می شوند.